In 1871 schreef de Fransman Eugène Pottier een liedtekst, die waarschijnlijk de meest vertaalde songtekst ooit zou worden. Oorspronkelijk werd hij gezongen op de melodie van de Marseillaise. Nadat de tekst in 1888 op muziek was gezet door de Belgische componist Pierre de Geyter, begon het strijdlied – want dat was het – aan een ongekende internationale opmars. Op voorstel van Vladimir Iljitsj Oeljanov (Lenin) en Rosa Luxemburg werd L’Internationale, want daar heb ik het over, in 1892 het officiële strijdlied van de Tweede Internationale.
Van het lied verschenen vele versies in tientallen talen, waaronder ook enkele vertalingen in het Nederlands. Om te voorkomen dat dit stuk veel te lang wordt, citeer ik steeds alleen het eerste couplet en het refrein. Alle Nederlandstalige versies hebben dezelfde titel: De Internationale.
Het bekendst, en tot op de dag van vandaag het meest gezongen, is de eerste vertaling – rond 1900 gemaakt door Henriette Roland Holst. Dit is het begin van die eerste Internationale:
Ontwaakt, verworpenen der aarde!
Ontwaakt, verdoemden in hongers sfeer!
Reedlijk willen stroomt over de aarde
en die stroom rijst al meer en meer.
Sterft, gij oude vormen en gedachten!
Slaafgeboornen, ontwaakt, ontwaakt!
De wereld steunt op nieuwe krachten,
begeerte heeft ons aangeraakt!Makkers, ten laatsten male
tot de strijd ons geschaard,
en d’Internationale
zal morgen heersen op aard!
De tweede Internationale werd geschreven in 1938, door de stalinistische schrijver Theun de Vries. Deze tekst maakte geen school:
Sta op, verschopt geslacht der aarde!
Verhongerd volk, spring in de rij,
nu ons nieuw inzicht openbaarde
de ommekeer van de maatschappij.
Oud bewind, je bent voorgoed verloren.
Onderdrukten, breek uw nood!
De wereldorde wordt herboren.
Wij waren niets. Wij worden groot.Makkers, hoort de signalen!
Sluit uw scharen aaneen
en de Internationale
en ’t mensdom worden één. (meer…)